مطالعات فرصت‌سنجی و پیش امکان‌سنجی از مراحل اولیه بررسی و ارزیابی یک پروژه یا کسب‌وکار جدید هستند. این مطالعات به سرمایه‌گذاران و کارآفرینان کمک می‌کنند تا با شناسایی فرصت‌های مناسب و ارزیابی اولیه پروژه، از تصمیمات نهایی در سرمایه‌گذاری مطمئن‌تر شوند. مطالعات فرصت‌سنجی برای شناسایی فرصت‌های اولیه و تصمیم‌گیری سریع مناسب است، در حالی که مطالعات پیش‌امکان‌سنجی به تحلیل دقیق‌تر پروژه و بررسی امکان‌پذیری عملی آن پرداخته و به سرمایه‌گذاران و تصمیم‌گیران کمک می‌کند تا قبل از انجام مطالعات کامل امکان‌سنجی، تصمیمات دقیق‌تری بگیرند.
سرفصل‌های مطالعات فرصت‌سنجی (Opportunity Study):
مطالعات فرصت‌سنجی معمولاً ساده‌تر و اولیه‌تر از مطالعات پیش امکان‌سنجی هستند. این نوع مطالعات با هدف شناسایی فرصت‌های موجود و بررسی امکان‌پذیری اولیه انجام می‌شود.
- تعریف پروژه یا ایده کسب‌وکار
- توضیح کلی از ایده یا پروژه پیشنهادی.
- معرفی محصول یا خدمات پیشنهادی.
- تحلیل بازار و شناسایی فرصت‌ها
- بررسی تقاضا: بررسی نیازهای بازار و تقاضای بالقوه برای محصول یا خدمات.
- شناسایی فرصت‌های بازار: تشخیص شکاف‌ها یا فرصت‌های جدید در بازار.
- تحلیل رقبا: بررسی وضعیت رقبا و تحلیل فضای رقابتی موجود.
- ارزیابی اولیه فنی
- بررسی تکنولوژی مورد نیاز برای تولید یا ارائه خدمات.
- ارزیابی زیرساخت‌ها و تجهیزات مورد نیاز.
- تحلیل ظرفیت‌های تولیدی و نحوه بهره‌برداری.
- بررسی هزینه‌های اولیه
- تخمین سرمایه اولیه مورد نیاز برای شروع پروژه.
- بررسی هزینه‌های ثابت و متغیر مرتبط با پروژه.
- بررسی ریسک‌ها و چالش‌ها
- شناسایی ریسک‌های اقتصادی، فنی، بازار و حقوقی که ممکن است پروژه با آن مواجه شود.
- بررسی چالش‌های اجرایی و موانع احتمالی.
- ارزیابی اقتصادی اولیه
- تحلیل ساده از سودآوری احتمالی.
- تخمین نرخ بازگشت سرمایه (ROI) و نقطه سر به سر (Break-Even Point).
سرفصل‌های مطالعات پیش امکان‌سنجی (Pre-feasibility Study):
مطالعات پیش‌امکان‌سنجی مرحله‌ای دقیق‌تر نسبت به فرصت‌سنجی است و با هدف ارائه ارزیابی جامع‌تر از امکان‌پذیری پروژه صورت می‌گیرد.
- توضیحات کلی پروژه
- تعریف پروژه: ارائه جزئیات دقیق‌تر از ایده یا پروژه، شامل محصولات یا خدمات، اهداف و استراتژی‌های اجرایی.
- اهداف پروژه: تعیین اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت پروژه.
- مطالعه بازار
- تحلیل تقاضا: بررسی تقاضای فعلی و آینده بازار برای محصولات یا خدمات پیشنهادی.
- تحلیل عرضه و رقبا: بررسی میزان عرضه محصولات مشابه و تحلیل رقبا.
- تحلیل روندها: شناسایی روندهای بازار و پیش‌بینی‌های آینده.
- بررسی فنی اولیه
- ارزیابی تکنولوژی: بررسی تکنولوژی مورد نیاز برای تولید و اجرای پروژه.
- ارزیابی مکان‌یابی: بررسی مکان مناسب برای اجرای پروژه از نظر دسترسی به منابع، نیروی کار و زیرساخت‌ها.
- تعیین ظرفیت تولید: ارزیابی ظرفیت‌های تولیدی و بهره‌برداری.
- بررسی مالی اولیه
- برآورد هزینه‌ها: شامل هزینه‌های ثابت و متغیر، هزینه‌های سرمایه‌ای و عملیاتی.
- برآورد درآمدها: پیش‌بینی میزان فروش و درآمدهای ناشی از پروژه.
- تحلیل سودآوری: تحلیل بازده مالی پروژه، شامل نرخ بازگشت سرمایه (ROI) و ارزش فعلی خالص (NPV).
- تحلیل جریان نقدی: پیش‌بینی جریان نقدی پروژه و تحلیل نقدینگی.
- بررسی ریسک‌ها
- ریسک‌های بازار: شناسایی ریسک‌های مرتبط با تقاضا، رقبا و تغییرات بازار.
- ریسک‌های فنی: ارزیابی ریسک‌های مرتبط با تکنولوژی و عملیات اجرایی.
- ریسک‌های مالی: بررسی ریسک‌های مرتبط با تامین مالی و جریان نقدی.
- ریسک‌های قانونی و زیست‌محیطی: ارزیابی ریسک‌های مرتبط با مجوزها، مقررات و مسائل زیست‌محیطی.
- توجیه اقتصادی و مالی
- تحلیل اقتصادی: تحلیل بازده اقتصادی پروژه و سودآوری آن.
- تحلیل سرمایه‌گذاری: بررسی سرمایه‌گذاری‌های مورد نیاز و بازگشت سرمایه.
- تحلیل حساسیت: ارزیابی تأثیر تغییرات مختلف (مثلاً افزایش هزینه‌ها یا کاهش درآمدها) بر سودآوری پروژه.